یک دلیل این امر صادرات به دلیل بالا رفتن نرخ ارز و سودآوری بالای آن است که البته هرچند به نفع کشاورزان است، اما اقشار ضعیف جامعه را با مشکلات جدی روبهرو ساخته است. دولت نیز برای تنظیم بازار اقدام به ممنوعالخروج کردن برخی محصولات کرده است که این کار مخالفان و موافقان بسیاری دارد و هر کدام دلایل خود را دارند.
صادرات برنامهریزی شده از ضرورتهای هر کشور برای پیشرفت است
در همین راستا مسعود لطیفیان، مدیرکل دفتر امور میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری وزارت جهاد کشاورزی، خرما، انجیر و مرکبات را نیازمند صادرات دانست و گفت: تولید این محصولات برپایه صادرات برنامهریزی شده است. هرساله خرما، انجیر و مرکبات به صورت مازاد تولید میشود، در نتیجه عدم صادرات آن علاوه بر اسراف محصولات، موجب متضرر شدن کشاورزان نیز خواهد شد. وی در ادامه افزود: هرساله یک سوم از خرمای تولیدی کشور صادر میشود. بخشی از سبد تولیدی خرما، انجیر و مرکبات به این امید شکل گرفته و اختلال در صادرات، تولید و تولیدکنندگان این حوزه را با مشکل مواجه خواهد ساخت. لطیفیان در پایان صادرات برنامهریزی شده را از لازمههای ضروری برای پیشرفت هر کشور دانست.
صادرات موجب تعادل میان تولید و عرضه و افزایش رقابت در بازار جهانی میشود
علی خانمحمدی، مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی، صادرات بهجا و برنامهریزی شده را موجب تعادل میان تولید، قیمت و همچنین افزایش رقابت در بازار جهانی دانست و گفت: فعالیت و رقابت در بازار جهانی برای چرخه تولید کشور بسیار مفید بوده و موجب بهبود کیفی محصولات و همچنین افزایش انگیزه و تلاش تولیدکنندگان میشود. صادرات موجب تنظیم بازار شده و وضعیت آن را سامان میدهد؛ در نتیجه نگاه منفی به آن صحیح نیست و بهجای آن بهتر است که جهت ارتقاء و بهبود صادرات تلاش کرد. مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی سودجویی و زیادهخواهی برخی افراد را جدا از لغت و مفهوم واقعی صادرات دانست و گفت: صادرات زمانی اتفاق میافتد که تولیدکنندگان پس از فروش محصولات خود به بازار داخلی، مازاد تولید داشته باشند. در این صورت برای سود بیشتر و جلوگیری از اسراف در محصول، آن را صادر میکنند؛ بهعنوان مثال تولیدکنندهای که یکمیلیون تن خرمای اضافه تولید کرده است، میتواند محصول مازاد خود را صادر کند. تعادل و برنامهریزی برای صادرات بسیار مهم است، لذا دولت باید تلاش کند که بدون پاککردن صورت مسأله (ممنوعیت صادرات) با برنامهریزی صحیح، افراد سودجو و مالپرست را شناسایی و جریمه کند تا درس عبرتی برای سایر افراد شود و همچنین خدشهای به صادرات محصولات تولید داخل که یکی از ضروریات اصلی هر کشور برای بهبود اقتصاد و ارزآوری است، وارد نشود.
صادرات بعد از تأمین نیازهای داخل انجام شود
حسن آقازاده، مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرمآبی، نیز از کمبود پودر ماهی در کشور خبرداد و گفت: متأسفانه به دلیل کمبود این کالا، بسیاری از واحدهای تولیدی ماهیان سردآبی و برخی از ماهیان گرمآبی از جمله میگو دچار مشکل شدهاند. آقازاده در ادامه اظهار داشت: به دلیل اهمیت این کالا در تولید غذای دام، طیور و ماهی، صادرات این محصول در ابتدای سال 97 ممنوع اعلام شد که با اصرار و فشار واحدهای تولیدکننده پودر ماهی، مجدداً آغاز شد. آقازاده با اشاره به اینکه دولت ارز یارانهدار چهارهزار و 200 تومانی را برای تأمین پودر ماهی در اختیار تولیدکنندگان آن قرار داده است، ادامه داد: پودر ماهی یکی از نهادهها و مواد اولیه خوراک دام، طیور و آبزیان بوده و جزو گرانترین عناصر غذایی محصولات است، در نتیجه صادرات آن به هیچ عنوان صحیح نیست. متأسفانه مدتی است که این کالا به صورت خام یا ترکیب شده با غذای دام، آبزیان و طیور به صورت قاچاق یا قانونی به کشورهای همسایه صادر و موجب کمبود پودر ماهی در کشور شده است. کمبود این کالا موجب شده که قیمت دان ماهی در چند هفته اخیر افزایش یابد و تهیه آن برای بسیاری از پرورشدهندگان ماهی دشوار شود. در صورتی که دولت و مسئولان تمایل به صادرات این محصول دارند، بهتر است ابتدا این کالا (که ارز دولتی به آن تعلق گرفته است) را صرف تولید داخل کرده، سپس با پودر ماهی تهیه شده با ارز آزاد، خوراک دام، طیور و آبزیان را تولید و در نهایت آن را صادر کنند. مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرمآبی صادرات بدین شکل را بسیار مفید و موجب افزایش اشتغال و ارزآوری به کشور دانست. وی در پایان تأکید کرد: در حال حاضر وضعیت واحدهای تولیدی ماهی بحرانی است و عواقب آن در سالهای آینده دیده خواهد شد.
جلوگیری از صادرات محصولات استراتژیک از اقدامات شایسته دولت است
محمدجواد کرمی، رئیس اتحادیه نانهای حجیم و نیمهحجیم، نیز جلوگیری از صادرات گندم را یکی از اقدامات شایسته دولت دانست و گفت: طبق گزارشات، ایران سالانه نیازمند 10 میلیون تن گندم است و درحال حاضر میزان تولید این محصول به حد نصاب رسیده. گندم به عنوان یک محصول استراتژیک از کالاهای اساسی کشور محسوب میشود و وجود آن برای تولید نان که قوت اصلی مردم به حساب میآید، ضروری است. خوشبختانه در حال حاضر ذخایر استراتژیک گندم کشور کامل است و تا چند سال آتی صنایع تولید نان و... مشکلی در رابطه با کمبود گندم نخواهند داشت.
دولت صادرات کالاها را کنترل کند
وحید شقاقی شهری، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی ایران، با اشاره به افزایش قیمت اقلامی مانند گوجهفرنگی و سیبزمینی این مسأله را بهخاطر گران شدن ارزهای خارجی و صادرات این محصولات دانست و چاره کار را در دخالت به موقع دولت برای تنظیم بازار از طریق کنترل صادرات ارزیابی کرد. شقاقی شهری با بیان اینکه در حال حاضر هر کدام از گروههای کالایی که صادرات محور بودهاند، سود بالایی نصیبشان میشود، گفت: وقتی دلار چند برابر میشود، طبیعی است که سودآوری صادرات هم بیشتر شود. بههمین دلیل عمده کالاهایی که تا حالا برای مصرف داخلی تولید میشدند، به سمت بازارهای خارجی تغییر مسیر دادهاند. این به لحاظ منطقی برای تولیدکننده و صادرکننده قابل توجیه است، اما بازارهای داخلی را با مشکل مواجه میکند. وی با بیان اینکه دولت باید پیش از اینها وارد میشد و میزان تقاضای داخلی را برآورد میکرد، اظهار کرد: اگر تولیدات بیشتر از نیازهای داخلی بود، باید اجازه صادرات میداد. صادرات در این شرایط تنها درصورتی که مازاد تولید داشته باشیم، قابل توجیه است. عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی ایران با بیان اینکه اگر دولت نتواند نیازهای داخلی را تأمین کند با کمبود کالا مواجه خواهیم شد، ادامه داد: در چنین شرایطی مکانیسم عرضه و تقاضا با مشکل مواجه خواهد شد، چرا که بهدلیل سودآوری بالا تولیدات داخلی تمایل دارند به بازارهای خارجی صادر شوند. شقاقی شهری با بیان اینکه ممکن است با پدیدههای «شب عیدی» مواجه شویم، اظهار کرد: در شب عید هم ما با کمبود برخی از میوهها و اقلام خوراکی روبهرو هستیم، اما آن پدیده بسیار مقطعی است، در حالی که در ماههای آینده دولت باید بتواند کالاهای مختلف را برای بازار داخل تأمین کند که این نیازمند چابکی دولت است. وی با بیان اینکه دولت باید با پدیده قاچاق صادرات در این شرایط مقابله کند، گفت: در بحث بنزین هم ما حدود ۲۰ تا ۴۰ میلیون لیتر در روز قاچاق بنزین داریم و در مناطق ویژه هم گردشگران از طریق تجارت چمدانی سعی میکنند حداکثر استفاده را از ارزهای خود بکنند. در چنین شرایطی دولت باید بتواند اوضاع را کنترل کند. عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی ایران در ادامه همچنین با اشاره به هزینه پایینتر تولیداتی که همه عوامل تولیدش داخلی است، اظهار کرد: برای محصولات کشاورزی، صادرات بسیار به صرفهتر از محصولاتی مانند لوازم خانگی یا خودروست، چرا که خودرو و لوازم خانگی از قطعات خارجی استفاده میکند که متناسب با این شرایط، آنها گرانتر هم شدهاند، اما محصولات کشاورزی به دلیل آنکه کاملاً داخلی هستند، هزینههای تولید کمتری دارند، بنابراین صادرات برای آنها خیلی بهصرفهتر است.